जाणून घेऊयात मिरगी किंवा अपस्मार म्हणजे काय?

मिरगी किंवा अपस्मार हा एक तंत्रिका तंत्राचा विकार आहे ज्यामध्ये मेंदूतील विद्युत क्रियेमध्ये अडथळा निर्माण होतो आणि त्यामुळे वारंवार दौरे येतात. हे दौरे अचानक, अनियंत्रित आणि अनपेक्षित असतात. मिरगी हा एक दीर्घकालीन विकार आहे आणि याचे विविध प्रकार आहेत.

मिरगी किंवा अपस्मार म्हणजे काय?
१. मेंदूतील विद्युत क्रियेत अडथळा:
मिरगीमध्ये मेंदूतील तंत्रिका पेशींच्या विद्युत क्रियेत अडथळा येतो, ज्यामुळे अनियंत्रित आणि अचानक विद्युत स्फोट होतात. या विद्युत स्फोटांमुळे दौरे येतात.

२. दौऱ्यांचे प्रकार:
मिरगीचे दौरे विविध प्रकारचे असू शकतात:

जनरलाइज्ड (Generalized) दौरे: हे दौरे मेंदूच्या दोन्ही भागांत एकाच वेळी सुरू होतात. यामध्ये टॉनिक-क्लोनिक (ग्रॅंड माल) दौरे, अ‍ॅब्सन्स (पेटी माल) दौरे इत्यादी येतात.
फोकल (Focal) दौरे: हे दौरे मेंदूच्या एका विशिष्ट भागातून सुरू होतात आणि त्या भागातील क्रियेवर परिणाम करतात. यामध्ये फोकल ऑनसेट अ‍ॅवेयर (साधे फोकल), फोकल ऑनसेट इम्पेअर्ड अवेयरनेस (कम्प्लेक्स फोकल) दौरे येतात.
३. लक्षणे:
मिरगीच्या दौऱ्यांचे लक्षणे विविध असू शकतात:

अनियंत्रित अंगाचा कंप (Jerking movements of limbs)
जाणीवेत बदल (Altered awareness)
विलक्षण संवेदना (Unusual sensations)
आचके (Convulsions)
अचानक पडणे (Sudden falling)
४. कारणे:
मिरगीच्या अनेक कारणे असू शकतात:

जन्मजात विकार (Congenital abnormalities)
मेंदूच्या जखमा (Brain injuries)
संक्रमण (Infections)
जिनेटिक कारणे (Genetic factors)
मेंदूतील ट्युमर (Brain tumors)
अज्ञात कारणे (Unknown reasons)
५. निदान:
मिरगीचे निदान विविध पद्धतींनी केले जाते:

इलेक्ट्रोएन्सेफलोग्राफी (EEG): मेंदूतील विद्युत क्रियेचे निरीक्षण करण्यासाठी.
एमआरआय (MRI) आणि सीटी स्कॅन: मेंदूतील संरचनात्मक अडचणी शोधण्यासाठी.
रक्त चाचण्या: इतर आरोग्याच्या समस्या शोधण्यासाठी.
६. उपचार:
मिरगीचे उपचार वैयक्तिक गरजांनुसार ठरवले जातात:

औषधे: मिरगीचे दौरे नियंत्रित करण्यासाठी विविध एंटी-एपिलेप्टिक औषधे (AEDs) दिली जातात.
शस्त्रक्रिया: जर औषधे कार्यरत नसतील तर शस्त्रक्रिया विचारात घेतली जाते.
आहार: काही प्रकरणांमध्ये केटोजेनिक डाएट उपयोगी ठरते.
जीवनशैलीत बदल: नियमित झोप, तणाव कमी करणे, आणि आरोग्यदायी आहार घेणे.
मिरगीचे उपचार तज्ञांच्या मार्गदर्शनाखाली करणे आवश्यक आहे. अपस्माराच्या रुग्णांना नियमित फॉलो-अप आणि योग्य काळजी मिळणे महत्त्वाचे आहे.